"Ένα αξεπέραστο χάσμα χωρίζει την υποκειμενική βεβαιότητα που έχουμε για τους εαυτούς-μας και την αντικειμενική αλήθεια που είμαστε για τους άλλους, αφού δεν παύουμε να κρινόμαστε ένοχοι ενώ εμείς αισθανόμαστε αθώοι.."
Πρόκειται για ένα κείμενο του Σάρτρ, που θα έλεγα ότι σκοντάφτω πολλές φορές επάνω του.
Είναι ένα απόσπασμα σχετικό με το ζήτημα που τίθεται σ' ένα ευρύτερο πλαίσιο συζήτησης "για το πρόβλημα των αξιών στο πεδίο της Ιστορίας" και διατυπώνεται με το ερώτημα: Ποιά είναι τα κριτήρια της επιλογής μεταξύ μιας ηθικής της πρόθεσης και μιας ηθικής του αποτελέσματος;
Με αυτή τη θέση ο Σάρτρ δέχεται, την έννοια της αντικειμενικής ενοχής, βασισμένης στο ρόλο-μας και στις συνέπειες των πράξεών-μας ως προς τους άλλους, αλλά διατηρεί παράλληλα την ηθική της πρόθεσης και την συνακόλουθη βεβαιότητα για την αθωότητα (μας).
Νομίζω ότι όλοι, λίγο-πολύ, έχουμε βρεθεί στη θέση να νοιώθουμε αδικημένοι από το αποτέλεσμα μιας πράξης μας, που παρά την καλή μας πρόθεση η τελική έκβασή της, μας εμφανίζει ως υπαίτιους και απολογούμενους.
Ο Ζαν Πωλ Σάρτρ, έζησε σε όλη του τη ζωή σύμφωνα με την κοσμοθεωρία του και τις ιδεολογικές του πεποιθήσεις. Από την προσωπική του ζωή (με την ταραχώδη συμβίωση με την Σιμόν ντε Μπωβουάρ) μέχρι τη δημόσια παρουσία του, απέδειξε όσο λίγοι διανοούμενοι, τη στράτευσή του στην ιδέα της προσωπικής ελευθερίας (¨ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να είναι ελεύθερος....δεν μπορεί να παραιτηθεί από την ελευθερία του ως πηγή αυτοκαθορισμού").
Συμμετείχε ενεργά σε όλα τα κινήματα της εποχής (Πόλεμος Βιετνάμ, Μάης '68 κλπ.).
Ανέλαβε πρωτοβουλίες για την ανάδειξη και προβολή πλήθους κοινωνικών αλλά και διεθνιστικών ζητημάτων.
Αρνήθηκε να παρασημοφορηθεί από το γαλλικό "Τάγμα της τιμής" ενώ απέρριψε την έδρα της Φιλοσοφίας στο περίφημο College de France.
Στις 23 Οκτωβρίου του 1964, δηλαδή ακριβώς πριν 44 χρόνια - συνεπής με τις απόψεις του για τις θεσμοθετημένες τελετές - αρνήθηκε να παραλάβει το Βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας.
Αναρτήσεις
.JPG)
15 σχόλια:
Σχεδόν τα περισσότερα από αυτά δεν τα ήξερα...
Αλλο ένα κείμενο που ξεκινάει από κάπου και καταλήγει κάπου αλλού...
Keep walking!
Αγαπητέ φίλε, fegia καλημέρα...
Αγνοούσα πάρα πολλά από αυτά για τον Σάρτρ, τον οποίο φυσικά θεωρώ ιερό τέρας... Σκέφτομαι καμιά φορά τι μικροί είμαστε πολλοί από εμάς, για το γίγνεσθαι και τη σκέψη. Δεν μπορώ με τίποτε να χωρέσει ο νους μου την άρνηση ενός βραβείου Νομπέλ, ή μιας έδρας στην College de France, ασχέτως αν όπως και να το κάνουμε δεν είναι Σορβόννη.
Έχω ακούσει πολλές φορές από βολεμμένους καρεκλοκένταυρους το εξής μότο: «Ο τάδε ήταν πρωτοπόρος... χάραζε δρόμους... έβαζε νέα δικά του σημάδια και άνοιγε δικές του κατευθύνσεις... δεν θα μπορούσε να συμβιβαστεί με μια έδρα στο δείνα Πανεπιστήμιο, ή ένα βραβείο τάδε». Πόσο κούφια λόγια αλήθεια... Ιδίως αυτοί που σποραδικά λένε τέτοια, έχουν αποδειχθεί μακράν οι πλέον καρεκλοκένταυροι Πανεπιστημιακών εδρών, που οι τομείς τους συνήθως δεν βλέπουν προκοπή... μου χτυπάει τόσο άσχημα όταν θαυμάζεται με έπαρση μια στάση ζωής...
Αγαπητέ Fegia είναι φυσικά πρόδηλο, ότι η προηγούμενη παράγραφος καθόλου δεν αφορούσε εσένα, καθώς με άγγιξε το δέος που περιέγραψες αυτόν τον άνθρωπο και τη στάση του... Δέος που με περιέβαλλε και εμένα, τόσο αφού το έργο του αποτελεί για εμένα ένα δυσνόητο πόνημα, όσο και για τη συμμετοχή ενός ανθρώπου σε τόσα μεγάλα γεγονότα για τα οποία μάλιστα ήρθε σε ρήξη με το εκάστοτε κατεστημμένο...
Την καλημέρα μου και bon week-end mon ami !
Καλημέρα κι από μένα...
Αχ, εγώ τι να πω, που όχι μόνο αγνοώ την προσωπική του ζωή και τη στάση σου απέναντι σε τέτοια γεγονότα, αλλά και το ίδιο του το έργο; Ντρέπομαι και σκύβω το κεφάλι... Το να έχει ακούσει κανείς πεταχτά ένα δυό πράγματα (όπως εγώ στη συγκεκριμμένη περίπτωση) για μια τόσο μεγάλη προσωπικότητα δεν έχει νόημα. Το post σου, όμως, γλυκέ μου Fegia, υπόσχομαι να'ναι η αφορμή να ψάξω λίγο Σαρτρ. Άλλωστε το απόσπασμα της πρώτης παραγράφου είναι εξαιρετικό και μου προκαλεί τρομερό ενδιαφέρον. Πάντως δέχομαι προτάσεις για το ξεκίνημα!
Φιλιά γλυκά και καλούς εορτασμούς εκεί πάνω στην όμορφη Θεσσαλονίκη...
Εξαιρετική εποχή γιά την γαλλική (και συνεπώς γιά όλη την ευρωπαϊκή) σκέψη- ήξερα ότι είχε αρνηθεί το βραβείο Νόμπελ, αλλά δεν θυμόμουν καθόλου πότε...
Ακόμη και τα "ιερά τέρατα" δεν αποφέυγουν το βάσανο της πλάνης, έτσι η κολακία του Σοβιετικού (διάβαζε απολυταρχικού) καθεστώτος επικρέμεται πάνω από τις αρνήσεις του Σάρτρ. Δίπλα του εκείνη την εποχή ζούσε ο Κ. Καστοριάδης που τον λοιδορούσαν δεξιοί και αριστεροί για την ανεξάρτητη κριτική στάση του.
Ας είναι. Επί του προκειμένου έχω σοβαρές αντιρρήσεις και θα τις εκφράσω.
α). Η ύπαρξη μιας αντικειμενικής αλήθειας έχει από πολλούς αμφισβητηθεί και νομίζω ως έννοια είναι αβάσιμη.
β). Ακόμα και άν την αντικαταστήσουμε με τον όρο "διυποκειμενική αλήθεια" (που είναι κοινά αποδεκτή ) παραμένει το πρόβλημα του δικαίου. Ένοχοι για ποιούς; Πως αυτοί αντιλαμβάνονται το δίκαιο; Η υποκειμενική αίσθηση περί δικαίου είναι το βασικό εργαλείο για την κατανόηση του κόσμου. Χωρίς αυτήν ο κόσμος χάνει το νοημά του.
Η αναζήτηση της αλήθειας είναι μια προσπάθεια κατανόησης του άλλου και η κατάληξη αυτής, είναι το σμίξιμο των οριζόντων μας και όχι η κατάργηση του πλουραλισμού στο δίκαιο ή όπου αλλού.
Τελικά η κόλαση δεν είναι οι άλλοι* αλλά οι αποκλειστικές (διάβαζε υποτιμητικές ή υπερθετικές το ίδιο κάνει) απόψεις για τους άλλους.
* Απόφθευγμα του ιδίου (χωρίς το δεν) που πέφτουμε συνέχεια επάνω του.
Το κείμενο που επιλέχτηκε:
"Ένα αξεπέραστο χάσμα χωρίζει την υποκειμενική βεβαιότητα που έχουμε για τους εαυτούς-μας και την αντικειμενική αλήθεια που είμαστε για τους άλλους, αφού δεν παύουμε να κρινόμαστε ένοχοι ενώ εμείς αισθανόμαστε αθώοι.."
και το ερώτημα:
"Ποιά είναι τα κριτήρια της επιλογής μεταξύ μιας ηθικής της πρόθεσης και μιας ηθικής του αποτελέσματος;"
μου θυμίζουν τον άλλο νόμο της φυσικής, αυτόν την σχετικότητας, αλλά και κάτι, στην Πλάτωνος Πολιτεία (ή περί Δικαίου), που περίπου έλεγε, ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη αδικία από το ότι ενώ αδικείσαι, φαίνεται ότι αδικείς.
Για όσα αναφέρονται στην στάση του απέναντι στο Σύστημα είναι αξιέπαινος. Για την προσωπική του ζωή δεν μπορώ να πω το ίδιο.
Να κάνω όμως και μία μικρή εκμυστήρευση: το βιβλίο του "Η ναυτία" ήταν από τα ελάχιστα βιβλία που τα ξεκίνησα και το σταμάτησα σε αρχικό κεφάλαιο γιατί ένοιωσα όπως στον τίτλο.
Όπως πάντα ποιοτικό θέμα,
Να είσαι καλά, Καλό Σ/Κ:)
Χάσμα σίγουρα υπάρχει..
Δεν ήξερα τα περισσότερα από όσα αναφέρεις για τον Σάρτρ, και έγινες η αφορμή να μάθω κάτι..και να ψαχτώ για περισσότερα.
Σε ευχαριστούμε για το μοίρασμα αυτό.. :) Καλό 3μερο??? .. φιλιά!
@h.constantinos
Καλημέρα, καλή εβδομάδα φίλε.
Περιμένουμε τις απεικονίσεις της μικρής απουσίας σου.
:))
@nikiplos
Bonjour mon ami.
Ο Σαρτρ έζησε με βάση τις πεποιθήσεις του μέχρι το τέλος της ζωής του.
Ίσως είχε την πολυτέλεια να το κάνει....
Να αρνηθεί δηλ. μια θέση στο College de France (ένα ίδρυμα σημαντικού κύρους), όπως και μια παρασημοφόρηση και - κυρίως - ένα Νόμπελ...
Το κυριώτερο, όμως, ήταν η συμμετοχή του στα δρώμενα, στην κοινωνία.
Ήταν ένας ακτιβιστής της εποχής.
@ξανθίππη
Γλυκειά μου Ξανθίππη καλή εβδομάδα.
Στην εποχή μας, είναι ¨φυσικό" προσωπικότητες σαν τον Σαρτρ (και όχι μόνο) να έχουν εξαφανιστεί ακόμη και σαν βιβλιογραφικές παραπομπές...
Ζούμε με άλλους όρους την καθημερινότητά μας.
Επεξεργαζόμαστε με άλλα εργαλεία τη σκέψη μας.
Τα πράγματα έχουν αλλάξει.
Σημαντικό μερίδιο ευθύνης για την λήθη που περιβάλλει πνευματικές προσωπικότητες του παρελθόντος έχουν και οι διανοούμενοι (ή όσοι, τέλος πάντων, διεκδικούν αυτό τον τίτλο).
Το απόσπασμα που δημοσιεύω είναι αλιευμένο από κάποιες σημειώσεις μου σχετικά με μια μελέτη του Νίκου Πουλαντζά (σημαντική προσωπικότητα στο χώρο της κοινωνιολογίας) και η οποία φέρει τον τίτλο ¨Δοκίμιο για το πρόβλημα των αξιών στο πεδίο της Ιστορίας".
Αντικείμενο της συγκεκριμένης προβληματικής είναι: Η σχέση του "γεγονότος" και της αξίας.
Θεωρώ ιδιαίτερα σημαντική τη συγκεκριμένη παρατήρηση του Sartre. Όχι σαν θεωρητικό απόφθεγμα αλλά σαν παρατήρηση που συνδέεται (πολλές φορές) άμεσα με την καθημερινή μας ζωή, τόσο στις "μεγάλες", όσο και στις "μικρές" της στιγμές.
Τώρα για τους εορτασμούς της πόλης μας....έχω βγάλει από τη ναφθαλίνη το φράκο για να παραβρεθώ στην παρέλαση με ένα και μόνο σκοπό. Να σφίξω το χέρι του Δημάρχου μας, να αγκαλιάσω το Νομάρχη μας και να προσκυνήσω τον σεβαστό Μητροπολίτη μας !
Φιλάκια, από τη μελαγχολική ...συμπρωτεύουσα.
@dodo
Καλημέρα και καλή εβδομάδα φίλε.
Περασμένα μεγαλεία για τη γαλλική διανόηση.
Να σκεφτείς ότι με τη σημερινή ένδεια, αρχίσαμε να νοσταλγούμε ακόμη και τον Henry Levi...
@dim
Dim καλώς ήλθες στην παρέα μας.
Θα συμφωνήσω στο σχόλιό σου για το φλερτ του Σαρτρ με το (απολυταρχικό) Σοβιετικό καθεστώς.
Με μια παρατήρηση. Να βλέπουμε τα γεγονότα με την ιστορική διάσταση εντός της οποίας εγγράφονται. Εκείνη την εποχή η Σοβιετική Ένωση αποτελούσε το αντίπαλο δέος των ΗΠΑ. Συνεπώς κάθε ¨αντιιμπεριαλιστική" δράση οδηγούσε σε μια de facto συμμαχία προς την Σ.Ε. (ή την Κίνα του Μάο).
Από αυτή την (μοιραία) πλάνη δεν ξέφυγε ούτε ο Σαρτρ.
Μόνο κάποια διορατικά πνεύματα του διαμετρήματος ενός Καστοριάδη (όπως σωστά επισημαίνεις) είχαν διαβλέψει την αλήθεια και τις επακόλουθες εξελίξεις...
Ο Σαρτρ δεν μιλάει για καμιά αντικειμενική αλήθεια.
Το αντίθετο μάλιστα.
Όπως όλοι οι υπαρξιστές (ο Κίρκεγκααρ πολύ περισσότερο) πιστεύουν κατά βάση στην υποκειμενικότητα.
Ο Σαρτρ, συγκεκριμένα θεωρεί ότι "ο άνθρωπος είναι η ίδια η ζωή του, όπως αυτή εκφράζεται με το σύνολο των ενεργημάτων της".
Στο (μικρό) βιβλίο του "Ο υπαρξισμός είναι ανθρωπισμός" υποστηρίζει ότι "κάθε αλήθεια και κάθε δράση προϋποθέτει ένα περιβάλλον και μία ανθρώπινη υποκειμενικότητα¨.
Ενας διανοούμενος, σαν τον Σαρτρ, που θεωρεί ότι η προσωπική ελευθερία είναι το μοναδικό θεμέλιο των αξιών, πώς θα υποστήριζε την ¨κατάργηση του πλουραλισμού", όπως του χρεώνεις (αν κατάλαβα σωστά);
Δεν καταλαβαίνω, επίσης, το σχόλιο για τις "αποκλειστικές απόψεις για τους άλλους", πολύ περισσότερο όταν συνιστούν την κόλαση (για μας;).
Τέλος, θάθελα να διευκρινίσω ότι η οπτική της ανάρτησής μου για τον Σαρτρ ήταν εστιασμένη στον φιλόσοφο ακτιβιστή (σε αντίθεση με άλλους του γραφείου), διατηρώντας τις όποιες ενστάσεις ή διαφωνίες που μπορεί κανείς να έχει με το θεωρητικό υπόβαθρο της φιλοσοφικής του σκέψης.
Σ' ευχαριστώ, έτσι κι αλλιώς γιαι τις απόψεις που κατέθεσες και θα χαρώ να τα λέμε συχνά.
Καλή εβδομάδα.
@άστρια
Καλημέρα αγαπητή μου άστρια.
Νομίζω ότι αν αξίζει κάτι να κρατήσουμε από τον Σαρτρ είναι η πολιτική δράση του.
Για την προσωπική του ζωή ο καθένας μας μπορεί να έχει τις οποιεσδήποτε ενστάσεις.
Σαν συγγραφέα, δεν έχω προσωπική άποψη. Εχω διαβάσει ελάχιστα...
Καλή εβδομάδα.
:)
@roadartist
Γλυκειά μου καλλιτέχνιδα.
Όπως έγραψα και στη φίλη μας την Ξανθίππη κάποια πνεύματα του παρελθόντος είναι στα αζήτητα, όχι (τόσο) γιατί ξεπεράστηκαν (σαν περιεχόμενο) αλλά γιατί είναι off από τις (μηντιακές) επιταγές της εποχής μας.
Δεν πειράζει.
Γι' αυτό είμαστε εδώ, για να τους θυμίζουμε...
(μην θεωρηθεί το τελευταίο ναρκισιστικό παραλήρημα / πλάκα κάνω εεε;;)...
Καλή εβδομάδα, καλή μου φίλη.
:)
Αντιγράφω το κείμενο
"Ένα αξεπέραστο χάσμα χωρίζει την υποκειμενική βεβαιότητα που έχουμε για τους εαυτούς-μας και την αντικειμενική αλήθεια που είμαστε για τους άλλους,.."
για αυτή την αντικειμενική αλήθεια μιλάω.
Το απόφθεγμα "η κόλαση είναι οι άλλοι" είναι του Σάρτρ.
Κατάλαβα το πνεύμα σου αλλά δεν είναι απαραίτητα αναγκαίο ένας διανοούμενος να είναι και ακτιβιστής. Πιστεύω ότι πολλές φορές η πολητική πραγματικότητα είναι ένα Βατερλώ για τους φιλόσοφους, βλέπε την περίπτωση του Χάιντεγερ που υπεράσπίστηκε τον Χίτλερ. Εγώ προσωπικά θα ήθελα από αυτούς που έχουν ιδέες για έναν καλύτερο κόσμο, να τις διατυπώνουν με ευκρίνεια και να τις διδάσκουν φυσικά.
Καλώς σε βρήκα και θα τα λέμε.
Δημοσίευση σχολίου